Open brief Gerda Groen

​In de Week van de Opvoeding doet Gerda Groen onderstaande persoonlijke oproep om informele opvoedsteun in te zetten. Het AD publiceerde haar opiniestuk op vrijdag 11 oktober 2019 (foto).

Gemeenten maken te weinig gebruik van informele opvoedsteun

Een baby die veel huilt, een peuter op wie je geen grip hebt, geen tijd om leuke dingen te doen met je kind, niet meer zien wat er wel goed gaat. Door werkdruk, mantelzorg of opstapelende problemen, staat opvoeden onder druk. Steeds vaker gaat het echt mis. We komen er liever niet voor uit, want ‘opvoeden kan toch iedereen’. Binnen gezinnen komen overbelasting, sociaal isolement en eenzaamheid meer voor dan we misschien (willen) zien. Ik maak me hier zorgen over, want als de problemen maar lang genoeg duren, gaan ouders en kinderen eraan onderdoor.

Preventie in de opvoeding wordt nog steeds onderschat. Gezinnen die wankelen, kunnen ontsporen met als gevolg allerlei negatieve verschijnselen: stress, een burn-out, mishandeling of zelfs uithuisplaatsing. Het gezin wordt er niet beter van. De samenleving ook niet. In alle opzichten kost ontsporing te veel. Als we ons realiseren dat tussen het ontstaan van problemen en een melding bij een instantie als Veilig thuis zo’n zeven jaar zit... dan blijven problemen lang buiten beeld. Daarom vragen we aandacht voor tijdige vrijwillige ondersteuning bij de opvoeding.

We hebben in Nederland behalve de formele zorg ook programma’s voor informele opvoedondersteuning die nog veel meer door gemeenten kunnen worden ingezet. De meeste gezinnen hoeven namelijk niet te belanden in dure vormen van hulpverlening. Als we ze maar tijdig steun bieden. We voorkomen daarmee dat problemen zo groot worden dat formele zorg nodig is.

In het Verenigd Koninkrijk startte Margaret Harrison in 1973 met zo’n informele en preventieve aanpak voor ouders bij het opvoeden van kinderen. Zij kwam er als professioneel hulpverlener achter dat mensen graag problemen vóór willen blijven en informeel contact willen. In Nederland werken wij nu vijfentwintig jaar met dit programma, Home-Start. De opzet van de steun voor ouders bij de opvoeding bestaat uit professioneel georganiseerd werk met getrainde vrijwilligers die zelf ook ervaring hebben met opvoeden. Zij bieden in de woorden van oprichter Margaret Harrison: ‘a gift of time’. Een luisterend oor en aandacht. Dit lijkt weinig, maar het gaat om empowerment en dat heeft veel effect.

Als samenleving hebben we er belang bij om problemen in gezinnen op te lossen. Hoogleraar pedagogiek prof. dr. Micha de Winter (Universiteit Utrecht) zei het bij de start van ons jubileumjaar ongeveer zo. ‘Opvoeden in een ingewikkelde wereld is primair een taak voor ouders, maar het is geen privéproject. Waar kinderen opgroeien in een sterk sociaal netwerk van buren, familie, vrijwilligers, komen problemen in opvoedingsvraagstukken veel minder vaak voor. Opvoeden heeft een maatschappelijke functie. In de prestatiemaatschappij hebben kinderen gemeenschappen nodig, ofwel pedagogische coalities. Coalities ondersteunen het ouderschap en zijn een remedie tegen isolement, eenzaamheid, overbelasting. Peuterspeelzaal, kinderdagverblijf, school, vrijwilligers en de buurt zijn daarin van belang. Het versterken van sociale netwerken van gezinnen werkt preventief.’

De vraag naar ondersteuning groeit. Het aantal gezinnen dat een beroep doet op onze vrijwilligers is de afgelopen tien jaar verdubbeld tot jaarlijks vierduizend gezinnen met ruim achtduizend kinderen. Terwijl nog maar de helft van de gemeenten (161) Home-Start benut in het lokale jeugdzorgbeleid.

Van 7 tot en met 13 oktober is de Week van de Opvoeding. Het thema dit jaar is: Hand in hand, want opvoeden doen we niet alleen maar samen. Laten we meer ouders tijdig ondersteunen bij de opvoeding, zodat hun kinderen een goede start kunnen maken in hun leven.

Gerda Groen

Gerda Groen schrijft op persoonlijke titel. Zij werkt als plv. projectleider bij Home-Start Nederland.